De Hollandse Herder is van oorsprong een echte plattelandshond, die naast het hoeden van schapen nog veel meer vaardigheden moest beheersen, zoals het erf bewaken, de hondenkar trekken,  helpen bij het stropen en jagen, etc. Hij was een manusje van alles op de boerderij. Hierbij stelde hij zelf weinig eisen en kon zich goed aanpassen, wat hem een zeer geschikte hond maakte in het harde bestaan van die tijd.
In deze tijd werden de honden niet gefokt op ras, maar goede werkhonden werden gefokt met andere goede werkhonden, die meestal ongeveer dezelfde bouw hadden. De Hollandse herder is dus niet ontstaan uit kruisingen naar een ideaalbeeld van één of meerdere kynologen, maar het is een ras dat is ontstaan. Daarnaast is de Hollander nooit een modehond geweest. Om deze redenen is de Hollandse Herder een sterk ras geworden, dat zelden wat mankeert. 

Pas in de laatste decennia van de 19de eeuw begon men van kynologische zijde belangstelling te hebben. Men ging in deze tijd honden ook vaker voor de liefhebberij gebruiken, ipv als gebruikshonden. Gelukkig maar, want het aantal Hollandse Herders was enorm afgenomen, omdat er dat er steeds minder schaapkuddes waren. De rasvereniging Nederlandse Herdershonden Club werd opgericht in 1898 en de oorspronkelijke en eerste rasstandaard kwam tot stand.

Stichting Zeldzame Huisdierrassen, die zich inzet voor het behoud en gebruik van authentieke landbouwhuisdierrassen, ons levend erfgoed, heeft de Hollandse Herder op de lijst van zeldzame diersoorten gezet. In Nederland zijn er ongeveer 1500 kortharen, 600 langharen en 400 ruwharen. De rasverenigingen Nederlandse Herdershonden Club en Vereniging voor Hollandse Herders zetten zich in voor het behoud en vermeerderen van het ras.

De Hollandse Herder kent, zoals hierboven genoemd, drie variëteiten namelijk kortharig, langharig en ruwharig. De kleur is gestroomd. De grondkleur is goud of zilver. Goud kan variëren van licht zandkleurig tot kastanjerood. De stroming is duidelijk aanwezig over het hele lichaam, ook in kraag, broek en staart. Te veel zwart is ongewenst. Bij voorkeur hebben Hollanders een zwart masker.
De Hollandse Herder reu heeft een schofthoogte van 57-62 cm en teven hebben een schofthoogte van 55-60 cm.  Het is een goed gespierde hond die krachtig en evenredig gebouwd is. Met evenredig wordt bedoeld dat hij ongeveer net zo lang als hoog is (9:10), wat hem stabiel en wendbaar maakt. De Hollander is een hond met veel uithoudingsvermogen,  hij heeft een levendig temperament en een intelligente uitdrukking.